Слова «экзамен» перакладаецца з лацінскага як «выпрабаванне». І менавіта выпрабаваннямі, складанымі, часам драматычнымі, становяцца выпускныя экзамены для адзінаццацікласнікаў. Многія юнакі і дзяўчаты пасля невялікага перапынку зноў падвяргаюцца праверцы ведаў і ўменняў - ужо на ўступных іспытах. Безумоўна, экзамены - справа асабліва індывідуальная, выпускнік або абітурыент аказваецца адзін на адзін з камісіяй. А бацькам застаецца толькі хвалявацца за сваё дзіця, лаяць яго згодна з рускай традыцыяй або спрабаваць падтрымаць на адлегласці. Дарослыя ўжо зрабілі ўсё, што было ў іх сілах.
Выдатна, калі ў бацькоў ёсць магчымасць аплачваць заняткі з рэпетытарамі, але толькі гэтым іх дапамога ні ў якім разе не павінна абмяжоўвацца. Менавіта бацькі могуць дапамагчы свайму адзінаццацікласніку найбольш эфектыўна распарадзіцца часам і сіламі пры падрыхтоўцы да выпускных і ўступных выпрабаванняў. Дапамога дарослых вельмі важная, паколькі чалавеку, акрамя ўсяго іншага, неабходна яшчэ і псіхалагічная гатоўнасць да сітуацыі здачы сур'ёзных экзаменаў.
Пагадзіцеся, што кожны, хто здае экзамены, незалежна ад іх выніку, спасцігае самую важную ў жыцці навуку - уменне не здавацца ў цяжкай сітуацыі, а праваліўшыся - удыхнуць на поўныя грудзі і ісці далей.
Задоўга да экзаменаў абмяркуйце з дзіцем, што менавіта яму прыйдзецца здаваць, якія дысцыпліны здаюцца яму найбольш складанымі, чаму? Гэтая інфармацыя дапаможа сумесна стварыць план падрыхтоўкі - на якія прадметы прыйдзецца выдаткаваць больш часу, а што патрабуе толькі паўтарэння. Вызначце разам з дзіцем яго «залатыя гадзіны» («жаўрук» ён ці «сава»). Складаныя тэмы лепш вывучаць у гадзіны ўздыму, добра знаёмыя - у гадзіны спаду.
Прачытайце спіс пытанняў да іспыту. Не саромейцеся прызнацца дзіцяці, што ўжо не вельмі добра памятаеце большасць раздзелаў біялогіі, хіміі або любога іншага прадмета, які яму неабходна падрыхтаваць. Хай ён адукуе вас па тых ці іншых тэмах, а вы задавайце пытанні. Чым больш ён паспее вам расказаць, тым лепш.
Дамовіцеся з дзіцем, што ўвечары напярэдадні іспыту ён спыніць падрыхтоўку, прагуляецца, выкупаецца і ляжа спаць своечасова. Апошнія 12 гадзін павінны сысці на падрыхтоўку арганізма, а не ведаў.
Абмяркуйце пытанне аб карысці і шкодзе шпаргалак. Па-першае, дзіцяці будзе цікава ведаць ваша меркаванне на гэты конт (магчыма, ён нават здзівіцца, што вы таксама карысталіся шпаргалкамі і наогул ведаеце, што гэта такое). Па-другое, неабходна дапамагчы дзіцяці зразумець, што даставаць шпаргалку мае сэнс толькі тады, калі ён не ведае наогул нічога. Калі яму здаецца, што, азнаёміўшыся з утрыманнем шпаргалкі, ён зможа атрымаць адзнаку лепш, рызыкаваць не варта. У любым выпадку дапамагчы чалавеку можа толькі тая шпаргалка, што напісана яго ўласнай рукой.
У выхадны, калі вы нікуды не спяшаецеся, зрабіце дзіцяці рэпетыцыю пісьмовага іспыту. Напрыклад, вазьміце адзін з варыянтаў ўступных задач па матэматыцы з даведніка для паступаючых у ВНУ. Дамовіцеся, што ў яго будзе 3 ці 4 гадзіны, пасадзіце за стол, свабодны ад лішніх прадметаў, дайце некалькі чыстых лістоў паперы, засячыце час і абвясціце пра пачатак «іспыту». Прасачыце, каб яго не адцягвалі тэлефон ці сваякі. Спыніце выпрабаванне, калі скончыцца час, дайце школьніку адпачыць і праверце разам з ім правільнасць выканання заданняў. Паспрабуйце выправіць памылкі і абмеркаваць, чаму яны паўсталі. Пагаварыце і аб адчуваннях, якія ўзніклі ў ходзе хатняга экзамену: ці было яму пацешна або няўтульна, ці атрымалася засяродзіцца на заданні і не адцягвацца?
Сачыце за тым, каб падчас падрыхтоўкі дзіця рэгулярна рабіла кароткія перапынкі. Растлумачце яму, што адпачываць, не чакаючы стомленасці, - лепшы сродак ад ператамлення. Важна, каб адзінаццацікласнік абыходзіўся без стымулятараў (кава, моцная гарбата), нервовая сістэма перад іспытам і так на ўзводзе. Нямала шкоды можа нанесці і спроба засяродзіцца над падручнікамі ў адным пакоі з працуючым тэлевізарам або радыё. Калі школьнік хоча працаваць пад музыку, не трэба гэтаму перашкаджаць, толькі дамовіцеся, каб гэта была музыка без слоў.
Калі ваша дзіця атрымала ацэнку ніжэй, чым хацелася б, або зусім праваліла уступны іспыт, дапамажыце яму справіцца з гэтай бядой. Не асуджайце і не смейцеся з яго, замест гэтага скарыстайцеся магчымасцю зразумець, у чым прычына няўдачы, абмяркуйце, якія высновы можна зрабіць.